Διεθνής Διάσκεψη της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα: Η επόμενη μέρα

 

Ημερομηνία δημοσίευσης: 14/11/2010 ''ΑΥΓΗ"

Της Άντζελας Λάζου*

Ολοκληρώθηκε η Διεθνής Διάσκεψη της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα, που έλαβε χώρα στην Ιαπωνία, αφήνοντας μια γλυκόπικρη γεύση. Κάθε μεγάλη διάσκεψη με θέμα το περιβάλλον, όπου όλα τα κράτη διεθνώς συναντιούνται και αποφασίζουν για το μέλλον του πλανήτη μας, πάντα μου δημιουργούσε μια αίσθηση προσδοκίας, αισιοδοξίας, αλλά και αγωνίας για τις αποφάσεις που μπορεί να πάρουν ή χειρότερα να μην πάρουν οι χώρες.

Κι αυτή η Διάσκεψη τα είχε όλα: αγωνία, εκνευρισμό, φωνές, απογοήτευση, ενθουσιασμό, χειροκροτήματα, χαρά, ανακούφιση... Και πώς να μη συμβούν όλα αυτά όταν 193 κράτη καλούνται να συμφωνήσουν και να συναποφασίσουν για το περιβάλλον και το μέλλον του πλανήτη;
Κι ενώ η αυλαία της Διάσκεψης της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα έπεσε με σημαντικές και θετικές αποφάσεις, όπως το Πρωτόκολλο για την καταπολέμηση της Βιο-πειρατείας, για το μέλλον των θαλασσών δυστυχώς δεν πάρθηκε καμία ουσιαστική απόφαση, η οποία να ενεργοποιεί άμεσα τα κράτη για να δράσουν. Αν και τα κράτη υπέγραψαν ένα δεκαετές σχέδιο για την προστασία της βιοποικιλότητας και τη συζήτηση για τη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, οι διαπραγματεύσεις δε σημείωσαν καμία πρόοδο σε σχέση με το στόχο των κρατών να δημιουργήσουν ένα δίκτυο τέτοιων περιοχών έως το 2012.
Οι θάλασσες καλύπτουν πάνω από το 70% της επιφάνειας του πλανήτη παρουσιάζοντας μια απίστευτη ποικιλία φυτών και ζώων, και αποτελούν ουσιαστικό και αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι φιλοξενούν το 80% της ζωής πάνω στη γη, παράγουν του 50% του οξυγόνου που αναπνέουμε και είναι η πρωταρχική πηγή τροφής για πάνω από 3,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους.
Η θάλασσα μας δίνει ζωή την ίδια ώρα που την καταστρέφουμε και την αφήνουμε απροστάτευτη. Μονάχα το 1% της επιφάνειάς της βρίσκεται υπό κάποιο καθεστώς προστασίας, ενώ πολλά θαλάσσια είδη έχουν χαθεί για πάντα ή βρίσκονται στο χείλος της εξαφάνισης. Αποτέλεσμα, μια περιβαλλοντική κρίση με κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις στους ανθρώπους που εξαρτώνται άμεσα από τη θάλασσα, αλλά και σε όλους μας ως πολίτες και καταναλωτές.
Ωστόσο, η κρίση των Ωκεανών μας μπορεί, και πρέπει να αναστραφεί με τη δημιουργία θαλάσσιων καταφυγίων. Κορυφαίοι επιστήμονες, ειδικοί στην προστασία της θαλάσσιας ζωής έχουν καταλήξει στη σπουδαιότητα προστασίας περιοχών μεγάλης έκτασης με τα σημαντικότερα οφέλη να εμφανίζονται συνήθως όταν τα καταφύγια καλύπτουν το 20-50% της έκτασης της θάλασσας.
Πρόκειται για περιοχές απόλυτης προστασίας όπου αποκλείεται κάθε χρήση που αφαιρεί κάτι από τη θάλασσα, όπως είναι η αλιεία και η εξόρυξη, καθώς και κάθε δραστηριότητα η οποία απορρίπτει οτιδήποτε σε αυτή. Σε κάποιες περιοχές εντός των θαλάσσιων καταφυγίων μπορεί να επιτρέπεται η χαμηλής έντασης μη καταστροφική αλιευτική δραστηριότητα, με την προϋπόθεση ότι αυτή θα είναι βιώσιμη, εντός των οικολογικών ορίων, και θα είναι προϊόν απόφασης στην οποία θα έχουν πλήρη συμμετοχή οι εμπλεκόμενες τοπικές κοινωνίες.
Στα θαλάσσια καταφύγια, οι πληθυσμοί των ψαριών αυξάνονται μέσω της αναπαραγωγής, βγαίνουν έξω από τα όρια της προστατευόμενης περιοχής και προσφέρουν έτσι στους ψαράδες άφθονες ποσότητες για να αλιεύσουν, δίχως να επεμβαίνουν μέσα στην περιοχή προστασίας. Αυτή η διαδικασία έχει σαν αποτέλεσμα τη βιώσιμη αλιεία και την ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών.
Μελλοντικά σε αυτές τις περιοχές οι ντόπιοι ψαράδες θα μπορούν να αλιεύουν ελεύθερα λόγω της αύξησης της ποικιλίας και της ποσότητάς τους και οι τοπικές κοινότητες θα ανθίζουν μέσα από οικο-τουριστικές δραστηριότητες που θα τους προσφέρουν τα καταφύγια, όπως κατάδυση και υποβρύχια φωτογραφία έχοντας έτσι εναλλακτικές πηγές εσόδων. Τα θαλάσσια καταφύγια είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για τη διατήρηση των θαλασσών, δεδομένου ότι αποκαθιστούν τη θαλάσσια βιοποικιλότητα και φέρουν πολλαπλά οφέλη στα αλιεύματα, ανακουφίζοντας την επισιτιστική ανασφάλεια και τη φτώχεια, και οικοδομώντας την ανθεκτικότητα των Ωκεανών στις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών.
Η Greenpeace, αναγνωρίζοντας την σπουδαιότητα αυτών των καταφυγίων, προτείνει τη δημιουργία ενός δικτύου θαλάσσιων καταφυγίων που θα καλύπτουν το 40% της Μεσογείου. Η Μεσόγειος Θάλασσα αποτελεί ένα μοναδικά πλούσιο και ποικιλόμορφο περιβάλλον. Καλύπτει μονάχα το 0,7% της επιφάνειας της θάλασσας, φιλοξενεί όμως το 8-9% της θαλάσσιας βιοποικιλότητας του πλανήτη. Η πρόταση της Greenpeace αφορά 32 θαλάσσια καταφύγια, όπως για παράδειγμα οι Βαλεαρίδες Νήσοι και η υφαλοκρηπίδα της Μάλτας, εκ των οποίων τα έξι βρίσκονται στο Ιόνιο και Αιγαίο Πέλαγος.
Οι απειλές και οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι θάλασσες, αλλά και οι άνθρωποι που εξαρτώνται από αυτές, έχουν κάνει έντονη την εμφάνισή τους και στην Ελλάδα. Τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος καταδεικνύουν ότι το 65-70% των εμπορικών ειδών στη χώρα μας βρίσκεται εκτός ασφαλών βιολογικών ορίων. Την ίδια στιγμή, τα κυριότερα αλιεύματα της μηχανότρατας, δηλαδή η κουτσομούρα, ο μπακαλιάρος, η γάμπαρη, η γαρίδα και η καραβίδα είναι υπεραλιευμένα.
Η ανάγκη για τη δημιουργία θαλάσσιων καταφυγίων είναι επιτακτική και στην Ελλάδα.Για αυτόν το λόγο, η Greenpeace ξεκίνησε δυναμικά τις απαραίτητες κινήσεις που θα οδηγήσουν στη δημιουργία θαλάσσιων καταφυγίων στην Ελλάδα, προτείνοντας δύο τέτοιες περιοχές στον Κορινθιακό Κόλπο και τις Βόρειες Κυκλάδες.

Ο Κορινθιακός κόλπος είναι μια κλειστή και ευαίσθητη θάλασσα, εξαιρετικής ομορφιάς και φυσικού πλούτου. Εδώ και δεκαετίες όμως έχει αφεθεί στο έλεος της ανθρώπινης υπερεκμετάλλευσης, της ρύπανσης και της υπεραλίευσης. Είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα ξεχασμένης και απροστάτευτης ελληνικής θάλασσας.

Οι Βόρειες Κυκλάδες αποτελούν ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της περιβαλλοντικής κρίσης των θαλασσών επειδή αντιμετωπίζουν τις σοβαρές επιπτώσεις της υπεραλίευσης. Είναι μια περιοχή σημαντική για τους αλιείς αφού παρουσιάζει σημαντικά για τους ιχθυοπληθυσμούς θαλάσσια οικοσυστήματα, όπως λιβάδια Ποσειδωνίας, ασβεστοφυκικούς βυθούς και κοράλλια. Το στοιχείο κλειδί αυτής η πρότασης είναι ότι οι ίδιοι οι ψαράδες επιζητούν την προστασία της περιοχής αναγνωρίζοντας το μέτρο αυτό ως τη μόνη λύση για να διασφαλίσουν τη ζωή στη θάλασσα και άρα το επάγγελμά τους.

Οι επιστήμονες επισημαίνουν τα προβλήματα, οι δύτες βλέπουν τις θάλασσες άδειες, οι ψαράδες δεν πιάνουν πια ψάρια, οι καταναλωτές αγοράζουν ακριβό ψάρι ή αγοράζουν εν αγνοία τους εισαγωγής. Όλοι τους ζητούν την προστασία της θάλασσας. Δυστυχώς όμως στη χώρα μας δεν υπάρχει μια ολοκληρωμένη πολιτική, η οποία να προστατεύει τα ψάρια και το θαλάσσιο περιβάλλον στο σύνολό του. Αυτή η έλλειψη πολιτικής μεταφράζεται σε υποβάθμιση του ελληνικού θαλάσσιου πλούτου και της ζωής μας.

Αν και υπάρχουν δεσμεύσεις και υποχρεώσεις για την προστασία της θάλασσας, η Ελλάδα ακόμη δεν έχει προχωρήσει στη δημιουργία ενός δικτύου θαλάσσιων καταφυγίων. Η ελληνική πολιτική ηγεσία θα πρέπει να προχωρήσει άμεσα στην εφαρμογή του Μεσογειακού Κανονισμού για την Αλιεία, να προστατεύσει το θαλάσσιο περιβάλλον και να διασφαλίσει με αυτό τον τρόπο τους φυσικούς μας πόρους.

*Άντζελα Λάζου

Υπεύθυνη εκστρατείας για το θαλάσσιο περιβάλλον

Ελληνικό Γραφείο της Greenpeace